Zgodnie z definicją legalną- obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Z istoty tego stosunku prawnego wynika, iż jedna ze stron uprawniona jest do żądania szeroko pojętych środków utrzymania, natomiast druga strona obowiązana jest je dostarczyć.
Choć obowiązek alimentacyjny utożsamiamy jest zazwyczaj z obowiązkiem utrzymywania potomstwa przez rodziców to jednak ustawodawca przewidział sytuacje odwrotną. W myśl art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, a co za tym idzie bez wątpienia obejmuje swym zakresem zarówno rodziców jak i dzieci, w konsekwencji czego pojawia się prawie polskim zagadnienie takie jak „alimentacja na rzecz rodzica”.
Kodeks wskazuje dwie przesłanki, które muszą zaistnieć łącznie, by sąd uznał roszczenie rodziców o alimenty od dziecka. Mowa tutaj przede wszystkim o fakcie pozostawania w niedostatku, rozumianym jako niemożność zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb z własnych środków finansowych i majątkowych, a także posiadaniu przez dzieci możliwości finansowych, aby obowiązek alimentacyjny w ogóle móc spełnić. Nie należy jednak utożsamiać niedostatku z całkowitym brakiem środków niezbędnych do utrzymania, a jedynie z niemożnością pełnego zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb rodziców.
Sąd każdorazowo obowiązany jest do zbadania co tak naprawdę stanowi potrzeby rodzica, ile z tych potrzeb jest on w stanie zaspokoić samodzielnie i jaka kwota jest niezbędna, aby potrzeby te dofinansować. Po stronie dziecka następuje zaś weryfikacja czy nałożenie na niego obowiązku alimentacyjnego względem rodzica nie przyniesie uszczerbku dla niego i jego własnej rodziny. Może bowiem dojść do sytuacji, w której sąd stwierdzi, że niedostatek po stronie rodzica występuje, ale dziecko nie posiada możliwości, by te potrzeby zaspokoić.
Przepisy wprost nie określają sposobu, w jaki uprawniony ma otrzymywać środki utrzymania i wychowania. Obowiązek alimentacyjny, który zazwyczaj kojarzy się z określoną sumą pieniężną można wypełniać również w inny sposób, chociażby dostarczając osobie znajdującej się w niedostatku mieszkania, opieki lekarskiej czy też opieki domowej.
Co w sytuacji, kiedy to na rodzeństwu ciąży obowiązek alimentacyjny? Od którego z rodzeństwa rodzić domagać się może alimentów? Jak to jest prawnie uregulowane?
Otóż podstawą zasądzenia alimentów na rzecz rodziców nie są przesłanki, takie jak rodzaj relacji pomiędzy poszczególnymi dziećmi a rodzicami czy też okazywana do tej pory wdzięczność, a jedynie możliwości zarobkowe i majątkowe dzieci.
Rodzic nie ma żadnego prawnego obowiązku uzasadniania, dlaczego występuje o alimenty przeciwko jednemu dziecku, posiadając jeszcze inne. W myśl art. 129 §2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego krewnych w tym samym stopniu obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach, odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym, a co za tym idzie może dojść do sytuacji, w której tylko jedno dziecko będzie w całości obciążone alimentacją na rzecz rodziców.
Zauważyć należy, że dziecko, obciążone obowiązkiem alimentacyjnym, nie ma żadnego prawa regresu w stosunku do rodzeństwa, które obowiązkiem takim obciążone nie zostało. Jednakże w wypadku polepszenia się jego sytuacji majątkowej możliwym stanie się stosunkowe rozdzielenie alimentów pomiędzy oboje rodzeństwa.
Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego rodzica, jeżeli żądanie alimentów byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Fakt, iż rodzice źle wywiązywali się ze swoich obowiązków wobec dzieci, nie musi być jednak dostateczną podstawą, by utracili oni prawo do żądania od nich alimentów. Aby rodzic utracił to prawo, jego zachowanie w stosunku do dzieci musi być rażąco niewłaściwe. Sytuacje rażącej niewłaściwości dookreślił Sąd Najwyższy stwierdzając, że z rażącą niewdzięcznością mamy do czynienie w sytuacji zawinionego przez rodzica popadnięcia w niedostatek lub umyślnego wywołania sytuacji prowadzącej do żądania świadczeń alimentacyjnych, zachowania godzącego w życie lub zdrowie członka rodziny bądź też naruszanie godności dobrego imienia i innych dóbr osobistych członków rodziny.